به تازگی جدیدترین نسل اسکنرهای ام آر آی در پژوهشگاه شامپلیود در لیسبون پرتغال نصب شده اند. در ساخت این اسکنرهای بسیار پیشرفته، که قدرتی ده برابر اسکنرهای رایج در خدمات درمانی دارند، از فناوری استثنایی و پیچیده ای استفاده شده. در حال حاضر، تنها حدود ده اسکنر از این نوع در سطح دنیا وجود دارد.

این دستگاه های جدید به دانشمندان اجازه می دهد تا سرطان و بسیاری از بیماریهای دستگاه عصبی را بسیار سریع و در مراحل اولیه تشخیص دهند. این دستگاهها امکان کاوش در سازوکار پیچیده مغز انسان را فراهم می کند، اندامی که هنوز تا حد زیادی برای ما ناشناخته است.

نوآم شِمِش، پژوهشگری که تحقیقات مربوط به دستگاه اعصاب را در پژوهشگاه «شامپلیود» برعهده دارد، می گوید که این اسکنرها در حال حاضر حیوانات آزمایشگاهی را مورد مطالعه قرار می دهد و تا الان اطلاعات ارزشمندی در مورد سیستمهای حیاتی موجودات زنده به دست داده، و البته امکان تشخیص زودهنگام سرطان و بیماری دستگاه اعصاب را هم فراهم کرده است.

این اسکنر به قدری قوی است که با نیروی ربایشی که دارد می تواند یک کامیون را به سادگی از زمین جدا کند و در هوا معلق نگه دارد. دقت این دستگاه در حدی است که با آن می شود حتی درون تک تک سلولها را دید. شِمِش می گوید این تجربه مثل این است که یک آدم نزدیکبین عینک اش را به چشم بزند و دنیا را دقیق و واضح ببیند. با وجود این قدرت فوق العاده، این دستگاه ها خطری برای انسان ندارند.

نوآم شِمِش می گوید: «در اسکنرهای معمولی، نخاع وضوح کافی ندارد و خیلی از جزئیات را نمی توان دید. اما با این اسکنر که میدان فوق العاده قوی دارد، کنتراست تصویر خیلی زیاد است و بسیاری از جزئیات خیلی ظریف را می توان دید. در خیلی از بیماری های مهم نخاع، مثلا بیماری“ام اس“، در آغاز بیماری، تغییرات میکرونی در نخاع ظاهر می شود. مثلاً ممکن است قطر یاخته ها تغییر کند. با این دستگاه می توانیم پیش بینی کنیم که آیا شخصی خاص به این بیماری دچار خواهد شد، یا این که در مراحل اولیه بیماری است. البته اگر بتوانیم در مراحل آغازین متوجه وجود بیماری شویم احتمال این که بتوانیم بیماری را درمان مؤثر کنیم، خیلی بیشتر است. چون مراحل بعدی ممکن است برای درمان خیلی دیر باشد.»

وی می افزاید: «با این دستگاه می توانیم مغز را نیز کامل ببینیم که فایده اش تنها در یافتن نشانه های بیماری نیست و برای شناخت مغز نیز کاربرد دارد. اگر بتوانیم کارکردهای مشخص مغز را با این دقت بررسی کنیم، شناخت درست تری از پیوند بین مدارهای مختلف مغز و برهم کنش آنها به دست خواهیم آورد. یکی از جزئیات مسحور کننده ای که امروز می توانم به شما نشان دهم لایه های کورتکس است و همین طور برخی جزئیات بسیار ظریف ساختار عمق مغز. در حالیکه اگر با اسکنرهای معمولی به مغز نگاه کنیم این همه جزئیات را نخواهیم دید. اگر توموری در مغز باشد با این وضوح و کنتراست احتمالا پیدایش خواهیم کرد.»
پژوهشگران در کنار این دستگاه، از پیشرفته ترین فناوریها بهره می گیرند. در گذشته، برای تجزیه و تحلیل دقیق امراض مغزی باید مغز بیمار را بعد از مرگش برش می زنند و روی آن آزمایش می کردند.

حالا می شود مغز یک انسان زنده را با این دستگاه کوچکتر اسکن کرد. اکتارینا وینیک، یکی دیگر از پژوهشگران مرکز شامپلیود می گوید که با این اسکنر می توان تغییرات ساختاری در مغز بیمار مبتلا به افسردگی را مشاهده کرد.

وی می افزاید: «افسردگی خیلی شایع است و باعث می شود بیمار نتواند کار کند. یکی از مشکلات اصلی در درمان افسردگی این است که متخصص، راهنمایی برای انتخاب درمان ندارد. در بیمار افسرده، ساختار، شکل و اندازه یاخته ها عوض می شود. با این روش می توانیم تغییرات را بدون آسیب رساندن به بدن بیمار ببینیم. این روش می تواند در آینده به متخصصان در انتخاب روش درمان افسردگی کمک کند.»

تشخیص زودهنگام بیماریها پیشرفت چشمگیری در آینده ایجاد می کند. ردیابی بسیاری از بیماریهای عصبی و همچنین انواع سرطانها کار بسیار دشواری است. تشخیص زودهنگام این بیماریها به معنی درمان بهتر و مؤثرتر آنها است.